Delirium, kelime anlamıyla “ani başlayan, geçici ve genellikle geri dönüşlü zihinsel karışıklık durumu” anlamına gelir. Kişinin bilinç düzeyinde dalgalanmalar, dikkat eksikliği ve algı bozuklukları yaşamasına yol açar. Delirium, genellikle tıbbi, cerrahi veya ilaç kaynaklı nedenlerden ortaya çıkar ve acil müdahale gerektirebilir.
Delirium, hem hastayı hem de yakın çevresini etkileyen ciddi bir durumdur. Kişi, çevresini doğru şekilde algılamakta zorlanabilir, düşünce ve davranışlarında ani değişiklikler gösterebilir.
DELİRİUM’UN GÜNLÜK YAŞAMDA GENEL YANSIMALARI
Delirium yaşayan bireylerde şu belirtiler gözlemlenebilir:
- Dikkat ve odaklanma güçlüğü
- Bilinç seviyesinde dalgalanmalar
- Hafıza ve düşünce karmaşası
- Uyku-uyanıklık döngüsünde bozulmalar
- Halüsinasyon veya sanrı gibi algı bozuklukları
Bu belirtiler, kişinin günlük aktivitelerini sürdürmesini zorlaştırabilir ve ciddi komplikasyon riskini artırabilir.
DELİRİUM KİMLERDE DAHA FAZLA GÖRÜLÜR?
Delirium, özellikle şu gruplarda daha sık görülür:
- Yaşlı bireyler: Özellikle hastanede yatan yaşlı hastalarda sık rastlanır.
- Yoğun bakım hastaları: Ağır hastalık veya ameliyat sonrası gelişebilir.
- Nörolojik veya psikiyatrik hastalıkları olanlar: Demans veya ciddi zihinsel bozukluklar riski artırabilir.
- İlaç veya madde kullanımına bağlı kişiler: Bazı ilaçlar veya madde yoksunlukları deliriumu tetikleyebilir.
- Tıbbi komplikasyon yaşayanlar: Enfeksiyon, metabolik dengesizlik veya organ yetmezliği olan kişiler risk altındadır.
DELİRİUM HANGİ PSİKOLOJİK VE FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARLA İLİŞKİLİDİR
Delirium, aşağıdaki durumlarla sıkça ilişkilidir:
- Enfeksiyonlar: Özellikle idrar yolu ve akciğer enfeksiyonları yaşlılarda delirium riskini artırır.
- Metabolik bozukluklar: Hipoglisemi, hipernatremi veya böbrek yetmezliği deliriumu tetikleyebilir.
- İlaçlar ve toksinler: Sedatifler, antikolinerjik ilaçlar ve bazı analjezikler risk faktörüdür.
- Ameliyat sonrası dönem: Özellikle kardiyak veya ortopedik cerrahi sonrası delirium sık görülür.
- Psikiyatrik hastalıklar: Demans veya depresyon varlığında delirium gelişimi kolaylaşabilir.
DELİRİUM VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ: NASIL ÇALIŞILIR?
Delirium tedavisinde temel yaklaşım, altta yatan nedeni tespit edip ortadan kaldırmaktır:
- Tıbbi müdahale: Enfeksiyon tedavisi, metabolik dengesizliklerin giderilmesi, ilaç düzenlemeleri.
- Ortam düzenlemesi: Sessiz, iyi aydınlatılmış ve güvenli bir ortam deliriumun şiddetini azaltabilir.
- Psikososyal destek: Yakınlarının varlığı, yönlendirme ve sakinleştirici iletişim deliriumun yönetiminde yardımcıdır.
- Farmakolojik destek: Gerekirse kısa süreli antipsikotik ilaçlar kullanılabilir.
PSİKOTERAPİNİN DELİRİUM ÜZERİNDE FAYDALARI
Delirium genellikle medikal bir acil durum olduğundan psikoterapi tek başına tedavi edici değildir. Ancak:
- Orta ve uzun vadede, delirium sonrası bilişsel geri kazanımda destekleyici psikoterapi faydalıdır.
- Yönlendirme, bellek ve dikkat egzersizleri, bireyin günlük yaşam aktivitelerine dönmesini kolaylaştırır.
- Aile eğitimi ve psikososyal destek, hastanın stresini ve kaygısını azaltabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Delirium nedir?
Delirium, ani başlayan ve geçici olabilen zihinsel karışıklık durumudur.
Delirium hangi yaşlarda daha sık görülür?
Özellikle yaşlı bireylerde ve hastane ortamında yatmakta olanlarda daha sık görülür.
Delirium tedavi edilebilir mi?
Evet, altta yatan nedenin tespit edilmesi ve uygun medikal tedavi ile genellikle geri dönüşlüdür.
Delirium ile demans arasındaki fark nedir?
Delirium ani başlar, dalgalanır ve genellikle geri dönüşlüdür; demans ise yavaş ilerler ve kalıcı bilişsel bozukluklar yaratır.
