“Afrika’da kanat çırpan bir kelebek, Amerika’da fırtına yaratır” sözünü eminim ki duymuşsunuzdur, işte o ”Kelebek Etkisi Teorisi”…

Kelebek etkisi terimi, küçük etkinin büyük kaoslara sebebiyet vereceği durumlara örnek olarak kullanılır. Edward Norton Lorenz, 1963 yılında hava durumu ile ilgili bir çalışma yaparken bu teoriyi keşfetmiştir. Lorenz, hava durumu tahmini modellerinin yanlış olduğunu ve başlangıç koşullarını bilmenin imkansız olduğunu bununla birlikte küçük bir değişimin sonuçları çok fazla değiştirebileceğini ortaya koydu. Aslında bahsetmeye çalıştığı şey şuydu; Kasırganın rotasını hesaplamak çok önemliydi fakat tahmini rotayı ne kadar dikkatli çizerseniz çizin en başta rotada kelebeğin kanatlarından çıkan hava bile normalde Texas’ta olabilecek bir kasırganın Meksika’da olmasına neden olabilir.

Bu durumun en güzel örneklerinden biri bilardodur. Açılış vuruşunu düşünelim. İlk vuruşu ne kadar sabit yaparsanız yapın, toplar her zaman farklı noktalara dağılırlar. Çünkü vuruşta değişebilecek bir sürü olgu vardır; ıstakayı tutuşun, parmağını ufakça oynatman, vuruş anındaki esinti gibi gibi… Bu olgu da Kaos Teorisi’nin temelini oluşturur. Bunu daha sonra konuşuruzz..

Hayatımız ve davranışlarımız birbiriyle o kadar iç içedir ki bir önceki davranışımız bir sonrakini tetiklemekte ve suya atılan bir taş gibi halka halka ilerlemektedir. Gözümüzden kaçan küçük bir etken, göremeyeceğimiz önemli bir etkiyi oluşturur ve sonraki etkinin tesadüfen oluştuğunu öne süreriz. Hayır tesadüf değil, sen seçtin! Kimi bilim insanları tarihte süregelmiş ve tesadüf kabul edilen olayların aslında küçük ve değersiz etkenlerin sonucu olduğunu belirlemişlerdir. Nitekim bu tetikleyici olaylar ile krallıklar- imparatorluklar yıkılmış, isyanlar çıkmış, binlerce insan hayatını kaybetmiştir. Yani kısacası tahmin edebileceğimiz bir sistem olduğunu düşünsek bile, tahmin edilememezlikten oluşan bir sistemle karşı karşıyayız..