Depersonalizasyon, kelime anlamıyla “kişinin kendi bedenini, düşüncelerini veya duygularını yabancı veya gerçek dışı hissetmesi durumu” anlamına gelir. Kişi, sanki kendisine dışarıdan bakıyor gibi hissedebilir veya kendi bedeninin kontrolünün onda olmadığını düşünebilir. Depersonalizasyon, genellikle stres, kaygı veya travmatik deneyimler sonucu ortaya çıkabilir.

Bu durum, kişinin kendini gerçeklikten kopmuş hissetmesine ve günlük yaşamda işlevsellikte zorluklar yaşamasına yol açabilir.

DEPERSONALİZASYON’UN GÜNLÜK YAŞAMDA GENEL YANSIMALARI

Depersonalizasyon yaşayan kişiler, şu belirtilerle karşılaşabilir:

Kendini bedeninden veya düşüncelerinden uzak hissetme
Duygusal tepkilerin azalması veya kopukluk hissi
Zamanı veya çevreyi farklı algılama
Günlük yaşam aktivitelerinde kendini “robot gibi” hissetme
Kendi davranışlarını gözlemleyen bir izleyici gibi hissetme

Bu durum, kişinin sosyal ilişkilerini ve işlevselliğini olumsuz etkileyebilir.

DEPERSONALİZASYON KİMLERDE DAHA FAZLA GÖRÜLÜR?

Depersonalizasyon, özellikle şu kişilerde daha sık görülür:

Travmatik deneyimler yaşamış kişiler: Şiddet, kaza veya istismar gibi durumlar risk faktörüdür.
Anksiyete ve panik bozukluğu olanlar: Yoğun kaygı ve panik ataklar depersonalizasyonu tetikleyebilir.
Stres altında olan bireyler: Uzun süreli yoğun stres, kişinin kendini gerçeklikten kopmuş hissetmesine yol açabilir.
Depresyon ve duygusal bozuklukları olanlar: Duygusal kopukluk ve depresif semptomlar depersonalizasyonla birlikte görülebilir.
Yaratıcı veya duyarlı kişiler: Çevresel uyarılara ve içsel deneyimlere yüksek duyarlılık depersonalizasyon riskini artırabilir.

DEPERSONALİZASYON HANGİ PSİKOLOJİK BOZUKLUKLARLA İLİŞKİLİDİR

Depersonalizasyon, aşağıdaki ruhsal bozukluklarla ilişkili olabilir:

Depersonalizasyon-Derealizasyon Bozukluğu: Kendini ve çevresini yabancı hissetme ile karakterizedir.
Anksiyete ve panik bozukluğu: Özellikle yoğun kaygı dönemlerinde depersonalizasyon semptomları görülebilir.
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB): Travmatik deneyimlerin ardından kişinin kendisini gerçeklikten kopuk hissetmesi sık görülür.
Depresyon: Duygusal kopukluk ve ilgi kaybı depersonalizasyonu tetikleyebilir.
Madde kullanımına bağlı durumlar: Uyuşturucu veya bazı ilaçlar depersonalizasyon semptomlarına yol açabilir.

DEPERSONALİZASYON VE PSİKOTERAPİ YÖNTEMLERİ: NASIL ÇALIŞILIR?

Depersonalizasyonu yönetmek için psikoterapi ve destekleyici yaklaşımlar faydalıdır:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce ve algı kalıplarını tanıma, sorgulama ve değiştirme üzerine çalışır.
Mindfulness (Zihin Farkındalığı) Tabanlı Terapiler: Kişinin anı fark etmesi ve bedensel duyumlarla bağlantı kurması sağlanır.
Travma Odaklı Terapiler: Geçmiş travmaların işlenmesi depersonalizasyon semptomlarını azaltabilir.
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT): Kişinin yaşadığı hissi kabul etmesi ve değerlerine uygun hareket etmesi sağlanır.
Duygusal düzenleme teknikleri: Nefes egzersizleri, bedensel farkındalık ve gevşeme yöntemleri semptomları azaltabilir.

PSİKOTERAPİNİN DEPERSONALİZASYON ÜZERİNDE FAYDALARI

Birey, depersonalizasyon semptomlarını tanıyıp anlamlandırmayı öğrenir.
Günlük yaşam aktivitelerine katılım ve işlevsellik artar.
Kaygı ve stres düzeyleri azalır, kendine güven ve öz-farkındalık gelişir.
Travmatik veya stresli deneyimlerle başa çıkma becerisi güçlenir.

Sıkça Sorulan Sorular

Depersonalizasyon nedir?
Kişinin kendini veya çevresini yabancı veya gerçek dışı hissetmesidir.

Depersonalizasyon geçici mi yoksa kalıcı mı?
Genellikle stres veya kaygı kaynaklıysa geçicidir, ancak kronikleşmiş vakalarda uzun sürebilir.

Depersonalizasyon tedavi edilebilir mi?
Evet, psikoterapi ve destekleyici yöntemlerle semptomlar yönetilebilir ve azaltılabilir.

Depersonalizasyon ile deliryum arasındaki fark nedir?
Depersonalizasyon bilinç ve algıda kopukluk hissi iken, delirium ani başlayan bilinç bulanıklığı ve dikkat eksikliği ile karakterizedir.